Het Corona-virus heeft onze samenleving behoorlijk op zijn kop gezet. Het behoeft inmiddels geen uitleg meer dat we te maken hebben met een verwarrende en bovendien uiterst lastige situatie. Dat geldt natuurlijk ook voor de advocatuur. De overheid geeft iedereen het dringende advies om, indien mogelijk, vanuit thuis te werken. Inmiddels werk ook ik dus weer (grotendeels) vanuit thuis, net als tijdens de eerste ‘lockdown’ van begin dit jaar. Hier en daar hoor ik van andere advocaten dat ieder advocatenkantoor een eigen manier heeft om invulling te geven aan het overheidsadvies. Het ene kantoor laat bijvoorbeeld al haar personeel volledig vanuit thuis werken, terwijl het andere kantoor een aangepast werkrooster hanteert waardoor er minder mensen op de werkvloer zijn. Graag vertel ik jullie over mijn eigen praktijk. Is mijn praktijk klaar voor de huidige pandemie? Is het ‘Corona-proof’?

Tijdens de eerste lockdown is er veel gesproken over de zogenaamde vitale beroepen. Wat mij betreft behoort de advocatuur ook hiertoe. Ik kan jullie vertellen: zelfs een pandemie als deze weerhoudt mensen niet van procederen. Dat gaat allemaal maar gewoon door en dat is eigenlijk ook niet gek. Familierechtelijke problemen over kinderen zullen er bijvoorbeeld altijd zijn. Maar laten we ook niet vergeten dat enorm veel mensen tijdens deze crisis hun baan zijn kwijtgeraakt en als gevolg daarvan hun schuldeisers (zoals de verhuurder) niet meer kunnen betalen. Dit zorgt ook weer voor juridische procedures. Het is dan ook van groot belang dat burgers ‘gewoon’ juridisch geholpen kunnen worden door advocaten, ook (en vooral) tijdens deze Corona-crisis. Mijn eigen praktijk heeft in ieder geval niet geleden onder deze crisis, aangezien er meer dan genoeg nieuwe zaken zijn binnengekomen.

Wat doet een (civiele) advocaat eigenlijk?

Dat brengt ons bij het volgende punt. Hoe zien de werkzaamheden van een advocaat er eigenlijk uit? Dat verschilt uiteraard per praktijk. Zo behandelt een groot advocatenkantoor aan de Zuidas andere zaken dan een klein kantoor in de regio. Ik zelf heb een procespraktijk, wat betekent dat ik vaak te vinden ben in het werkveld: bij de rechtbank of bij het gerechtshof.

Mensen die door mij geholpen willen worden zullen eerst op een (vrijblijvend) intakegesprek komen. Dan bespreken we de zaak tot in de puntjes. Soms start een zaak met een brief naar de wederpartij, maar veelal wil een client een procedure starten (of dient diegene zich te verweren in een gestarte procedure). In dat geval moet er door mij een processtuk worden geschreven.

Als dit processtuk klaar is en de client heeft hierop zijn akkoord gegeven, dan moet dit processtuk (inclusief alle bewijsstukken) klaargemaakt worden. Dit kan tijdrovend zijn. Sommige processtukken moeten namelijk in veelvoud ingediend worden. Ter illustratie: een beroepschrift (hoger beroep) in een familierechtelijke zaak moet (minimaal) in vijfvoud worden ingediend: vijf exemplaren voor het gerechtshof en een exemplaar voor iedere andere belanghebbende. Dat kost dus heel veel papier (niet bepaald milieuvriendelijk) en ook heel veel tijd. Wat mij betreft is deze systematiek sowieso niet meer van deze tijd en moet er binnen de rechtspraak nog meer aandacht komen voor digitalisering. Dat is tijdens deze Corona-crisis in ieder geval ook weer duidelijk geworden.

Na het indienen van de processtukken zal er in de meeste gevallen een fysieke zitting worden ingepland waar partijen gehoord worden door de rechter. Daar ga je als advocaat dan ook naartoe met je client. Ter zitting worden de belangrijkste punten nogmaals besproken in het bijzijn van alle partijen en uiteindelijk zal de rechter uitspraak doen.

Nu je weet hoe dit proces werkt, kunnen we vaststellen dat niet al deze werkzaamheden eenvoudig vanuit thuis gedaan kunnen worden.

Het (tijdelijk) nieuwe normaal

Een intake kan eventueel gedaan worden door middel van (video)bellen, al is dat natuurlijk veel minder persoonlijk dan een echte afspraak. Een slechte verbinding kan er daarnaast voor zorgen dat het gesprek stroef verloopt, terwijl de client (maar ook de advocaat) tijdens zo’n eerste gesprek vooral op zoek is naar duidelijkheid.

Het processtuk schrijven kan prima vanuit thuis. Maar het processtuk inclusief alle bijbehorende bewijsstukken uitprinten in veelvoud is thuis dan weer niet te doen. Daar is mijn eigen printertje niet geschikt voor. Dat maakt dat het finaliseren van het processtuk dus op kantoor moet gebeuren.

Dan de zittingen. Hoewel de (civiele) zittingen tegenwoordig weer (bijna allemaal) volledig op de rechtbanken plaatsvinden, kan dit ook prima via Skype. Dat heb ik tijdens de eerste lockdown een paar keer mogen ervaren. Een zitting op de rechtbank zorgt ervoor dat je moet reizen, dat je met je client moet afspreken op de rechtbank en dat je in contact komt met derden die ook aanwezig zijn in de gerechtsgebouwen. Dat is kennelijk niet reden genoeg om de rechtbanken weer dicht te gooien. Daar moet ik bij opmerken dat de rechtbanken waar ik voornamelijk kom (Maastricht en Den Bosch) prima maatregelen hebben getroffen om de risico’s voor iedereen zoveel mogelijk te beperken.

Digitalisering

Veel advocaten werken tegenwoordig nog puur met fysieke dossiers. Als je in dat geval dus thuis werkt, moet je telkens je fysieke dossiers meeslepen naar huis. Dat kan lastig zijn als je als advocaat meer dan 100 dossiers in behandeling hebt. Er wordt dan uiteraard ook vaak voor gekozen om niet alle dossiers mee te nemen maar slechts een (klein) deel daarvan. Werk je thuis en krijg je een spoedeisende e-mail in een zaak waarvan je het dossier toevallig niet bij je hebt, dan kan dit voor lastige situaties zorgen. Je komt dus hoe dan ook nog een paar keer naar kantoor te gaan om wat dossiers op te halen, zodat je ook daar in verder kunt werken.

De advocatenkantoren die al flink geïnvesteerd hebben in digitalisering zullen op dit punt overigens veel minder problemen ervaren. Mijn verwachting is echter dat het digitaliseren voor veel kleinere advocatenkantoren die veelal toevoegingszaken draaien financieel niet haalbaar is (leest u mee, minister Dekker?). Daar zit dan dus wel weer een probleem.

Het is mogelijk, maar niet helemaal ideaal

Thuiswerken binnen mijn eigen praktijk kan dus wel tot op zekere hoogte, maar het is niet ideaal. Volledig thuiswerken, zoals dat bij veel grote organisaties gebeurt, is niet te doen. Ik moet simpelweg nog een paar keer in de week naar kantoor reizen om een aantal noodzakelijke dingen te regelen. Ook moet ik naar de rechtbanken reizen om zittingen bij te wonen. Toch is het wel mogelijk om veel werk vanuit thuis te doen, waardoor ook ik als advocaat het overheidsadvies kan eerbiedigen. Gelukkig maar. Als iedereen zich namelijk zoveel mogelijk aan de voorgeschreven maatregelen houdt, kunnen we (hopelijk) snel terug naar het oude normaal. Daar kijk ik – net als jullie – enorm naar uit.